Kosmologi dan Kosmogoni Novel Timbreng Anggitan Satim Kadarjono

Kosmologi dan Kosmogoni Novel Timbreng
Anggitan Satim Kadarjono
1.1            Percintaan antara Darno dann Tarmi
            Darno adalah salah satu pasukan TNI yang ikut berperang melawan belanda, dia adalah ajudan yang sangat tunduk kepada Komandhannya yang bernama Pak Royo. Darno kemana-mana ditugaskan bersama Herman. Bisa dikatakan dimana ada Darno disitulah ada Herman. Hal tersebut dapat dibuktikan dalam kutipan berikut ini:
            Darno banjur nyeritakake kahanane Pak Royo, komandhane, nalika dipamiti. Manut pamawase Darno, ulat tangkep, sarta omongane Pak Royo kang wis setengah umur, beda karo adat saben. Olehe omong dadak ana kedele barang, ana tetembungan kang ora bisa di ucapke klawan teteh kaya gak mentala lho, tugas gak entheng iki dak percayakake marang kowe sakloron. Lha priye, umurmu isih likuran, durung duwe pengalaman kanggo tugas kaya ngono. Pengalamanmu kang akeh rak sekolah, dolan lan sir-siran. Iya ta? Olehku saya krasa abot ngeculake kowe cah loro iki, lha priye alat-alat kang mung kaya ngono wujude kok arep dienggo ngrangsang bebentengan mungsuh Landa, kang gegamane sarwa luwih apik lan jangkep tinimbang awake dhewe. Apa kowe wis bisa tenan nggunakake granat ngono iku! (halaman 3)
            Gegambarane Pak Royo nalika nangis mingsek-mingsek sawise bola-bali wanti-wanti, supaya ngati-ati, prayotna, aja nyleweng, slewemgan, kaya bali gumawang cetha ana ing angen-angene Sarno. Kahanan ing sakiwa tengene sepi, kemrosaking kali Madiun, keprungune saka papan pandhelikane Darno mau, kari lamat-lamat. Mung atine Darno kang ora sepi. (Halaman 6)
            Darno menyukai seorang gadis yang bernama Tarmi, hal ini terdapat dalam kutipan sebagai beriut:
            Omahe Tarmi dapur limasan, dumadi saka omah ngarep lan mburi. Omah mburi mung dipadangi lampu teploktemplek. Darno lan Tarmi olehe mbacutake jagongan ana ing omah ngarep. Saiki olehe ramah tamah sinambi mamah jajan awujud gedhang goreng, tela goreng, lan banyu teh. Rehne, wis dhek awan olehe nggoreng sarta ngodhog, dadi kabeh iya mung sarwa anyep-anyepan, ditambah hawa saka njaba kang lumebu omah katut ing sumiliring angin, uga adhem. Ning, rasane dadi malih anget, nyamleng, bareng olehe nggayang sinambi gojeg, cablek-cablekan, jiwit-jiwitan tanpa saru siku, awit kang ana jero omah iya mung wong loro, ora ana liyane. Apa maneh bareng olehe rembugan nyandak bab: katresnan. Jare Darno katresnan iku sabar, loman, ora kemeren, ora gumunggung, ora kementhus, ora gampang nesu, ora golek enak kepenak dhewe...! Tarmi Sumela takon : “Katresnan iku: nyiweli, njiwiti, nyableki, nggremeti, nggrayahi, napa nggih ngaten, mas?” Darno nggeret kursine, nagangseg, supaya luwih cedhak maneh karo Tarmi, njur wangsulan, Dhik Tarmi iki sok nganyelake!” (halaman 10)













1.2            Mengungsi Ketika Terjadi Peperangan
            Karena serangan dari Belanda semakin gencar maka warga ngawi, khususnya desa yang ditempati oleh tarmi yaitu desa Ketanggi, semua warganya harus mengungsi. Hal ini dapat dibuktikan dalam kutipan sebagai berikut:
            Senajan sunare teplok ing senthong mau mung remeng-remeng, ning Herman isih bisa nyumurupi klawan cetha, sesawangan nalika dhadhane Tarmi katon kerep munggah mudhun, awut ambegane kang ngangsur-angsur, herman pancen wis kerep nyumurupi sesawangan kang kaya mangkana. Mula bareng weruh tenan nyatane, senajan ana ing swasana wengi kag kebak bebaya, dhadhane Herman uga melu luwih cepet olehe munggah mudhun, ora mung jalaran rasa was lan kuwatir, ning uga dimbuhi ati kang kumrengsep panas, mbrengengeng kaya kumang kang kepengin nyesep sarining kembang. Ana swara tembakan ambal-ambalan njalari tanpa kendali Herman lan Tarmi padha gapyuk rerangkulan klawan keket, lan sangsaya keket, nganti olehe lungguh ing lambene dhipan kelpesed mangisor, tumiba ing jubin plesteran omah, awit saka ati kang was lan ngadhep yen nganti ketungkrup ing mungsuh. Lelorone, nalika iku, ing sajroning angen-angen, kaya padha nggambarake, “Gek kepiye bakal dadine, yen nganti kecekel patroli?” (halaman 48)
            Tarmi sarta ibune kang nalika iku olehe mlaku dipapah karo adhine, ora ana kang cumuwit. Sirahe kebak gagasan werna-werna. Ibune kang digagas ora akeh kang diperpuji sarta disesuwun ora ana liya kajaba supaya anak lelorone tansah nemuni slamet. Dene tumrap awake dhewe, apa sakira isih bakal bisa menangi dina sesukkang padhang ana ing kahanan kang sarwa beda karo kang dialami ing saben dinane, babar pisan ora pinikir. Mung atine Herman, kang dadi cucuking laku nicil surak-surak gembira jalaran rumangsa antuk kemenangan sarta bakal oleh dalan kang luwih padhang maneh olehe arep nelukake atine Tarmi. Pikirane Tlakah, ora beda karo Tarmi, kang akeh marang Darno, kang nalika iku isih durung disumurupi kahanane kang maton. Isih urip, apa wis dadi rabuking kamardikan. (halaman 61)
            Wiwit dina iku Tarmi, ibune apadhene Talkah rumangsa bisa luwih longgar olehe ambegan, senajan hawane kerep campur karo gandane tlethong kebo, ning ora kerep seseg kaya nalika isih urip ana ing kutha. Kabeh kebutuhan saben dina: mangan, ngombe, dalah salin, (penganggo), awit nalika semana olehe budhal ngungsi ora kober nggawa apa-apa, uga salin, ditanggung sarta dicukupi dening desa klawan gotong royong. (halaman 63-64)


















2.1     Latar Belakang Pengarang
            Satim Kaddarjono menceritakan novel Timbreng ini dalam permainan bahasa yang indah. Cerita ini terjadi pada tahun 1949, ketika bangsa Indonesia sedang berjuang membela dan melawan Belanda yang masih ingin menjajah Indonesia kembali.
            Walaupun sudah lama terjadinya, hanya tersisa pengalaman hidup yang menjadi tokoh utama, namun tetapi akan tetap seperti baru. Karena pembawaan cerita yang disampaikan oleh Satim Kadarjono ini sangat menarik dan membuat minat para pembacanya.
            Penulis dalam memberikan judul bukan tanpa alasan karena memang pada masa itu memang akan memasuki masa Timbreng, kemudian berdasarkan cerita yang diperoleh dari nara sumber, maka penulis memberikan judul Timbreng.
            Pengarang menceritakan kejadian yang terjadi adalah dipinggiran kota Ngawi, Madiun dan sekitarnya. Hal tersebut dapat dibuktikan dalam kutipan sebagai berikut:
            Swara kang kaya mangkono mau bareng saya kerep selang-seling karo swara kemrutuge bedhil mesin kaya kerikil lagi disok saka truk, lan uga kala-kala swara jumlegur lan kumandange njur kaya rerambatan ing langit, (bisa uga iku swara panjebluging bom pendhem saka kadoha), njalari hawa kang atis dadi saya atis. Barongan pring ori kang ambajeng ing sakiwa tengening kali Madiun, uga katon melu nglentruk. Mung, swara ilining kali Madiun, kang banyune nalika iku peres nganti bola-bali ndilati bongkoting barong pring, tansah kemproyak tanpa mandheg. Uwere uber-uberan, warnaning banyune kuning semu soklat reged. (halaman 1)
            Selanjutnya latar tempat yang diceritakan oleh pengarang adalah perbatasan dan pinggiran kota Ngawi. Hal tersebut terdapat dalam kutipan sebagai berikut:
            Sadurunge mbacutake laku, nindakake ayahan, mlebu kutha Ngawi, susuhing mungsuh, Herman ngajak Darno nata ati dhisik. Awakku rasane isih pating griming, ati tab-tabane bae! Darno mangsuli, Barese atiku iya ngono, kok. Wis dak coba dak tatag-tatagake, ning meksa isih krasa pating griming. (halaman 19)
            Nalika semana, Darno metu saka asrama, tanpa pamit kanca-kancane luwih dhisik, klawan ati padhang, tanpa semang-semang anane mung seneng, nguncluk menyang omahe Tarmi (desa) Ketanggi, isih kalebu wewengkon kutha Ngawi, kenya ireng manis kang wis ana sawetara sasi wewayangane tansah kumanthil-kanthil ana ing ati. Olehe wiwit tepung, nalika ing sawijining bengi, nontn kethoprak “Sriwahno” kang main ana ing gedhong setengah reyot sakidule Pasar Ngawi lan kabeneran lungguh jejer. (halaman 7-8)
















2.2     Ideologi Pengarang
            Pengarang dalam menyajikan novel ini memilih diksi dan bahasa yang bagus. Pengarang Novel Timbreng Satim Kadarjono memunculkan bahasa-bahasa yang hampir mirip dalam pengucapannya. Hal tersebut bisa dibuktikan dalam kutipan sebagai berikut:
            Senajan sunare teplok ing senthong mau mung remeng-remeng, ning Herman isih bisa nyumurupi klawan cetha, sesawangan nalika dhadhane Tarmi katon kerep munggah mudhun, awut ambegane kang ngangsur-angsur, herman pancen wis kerep nyumurupi sesawangan kang kaya mangkana. Mula bareng weruh tenan nyatane, senajan ana ing swasana wengi kag kebak bebaya, dhadhane Herman uga melu luwih cepet olehe munggah mudhun, ora mung jalaran rasa was lan kuwatir, ning uga dimbuhi ati kang kumrengsep panas, mbrengengeng kaya kumang kang kepengin nyesep sarining kembang. Ana swara tembakan ambal-ambalan njalari tanpa kendali Herman lan Tarmi padha gapyuk rerangkulan klawan keket, lan sangsaya keket, nganti olehe lungguh ing lambene dhipan kelpesed mangisor, tumiba ing jubin plesteran omah, awit saka ati kang was lan ngadhep yen nganti ketungkrup ing mungsuh. Lelorone, nalika iku, ing sajroning angen-angen, kaya padha nggambarake, “Gek kepiye bakal dadine, yen nganti kecekel patroli?” (halaman 48)
            Omahe Tarmi dapur limasan, dumadi saka omah ngarep lan mburi. Omah mburi mung dipadangi lampu teploktemplek. Darno lan Tarmi olehe mbacutake jagongan ana ing omah ngarep. Saiki olehe ramah tamah sinambi mamah jajan awujud gedhang goreng, tela goreng, lan banyu teh. Rehne, wis dhek awan olehe nggoreng sarta ngodhog, dadi kabeh iya mung sarwa anyep-anyepan, ditambah hawa saka njaba kang lumebu omah katut ing sumiliring angin, uga adhem. Ning, rasane dadi malih anget, nyamleng, bareng olehe nggayang sinambi gojeg, cablek-cablekan, jiwit-jiwitan tanpa saru siku, awit kang ana jero omah iya mung wong loro, ora ana liyane. Apa maneh bareng olehe rembugan nyandak bab: katresnan. Jare Darno katresnan iku sabar, loman, ora kemeren, ora gumunggung, ora kementhus, ora gampang nesu, ora golek enak kepenak dhewe...! Tarmi Sumela takon : “Katresnan iku: nyiweli, njiwiti, nyableki, nggremeti, nggrayahi, napa nggih ngaten, mas?” Darno nggeret kursine, nagangseg, supaya luwih cedhak maneh karo Tarmi, njur wangsulan, Dhik Tarmi iki sok nganyelake!” (halaman 10)
            Swara kang kaya mangkono mau bareng saya kerep selang-seling karo swara kemrutuge bedhil mesin kaya kerikil lagi disok saka truk, lan uga kala-kala swara jumlegur lan kumandange njur kaya rerambatan ing langit, (bisa uga iku swara panjebluging bom pendhem saka kadoha), njalari hawa kang atis dadi saya atis. Barongan pring ori kang ambajeng ing sakiwa tengening kali Madiun, uga katon melu nglentruk. Mung, swara ilining kali Madiun, kang banyune nalika iku peres nganti bola-bali ndilati bongkoting barong pring, tansah kemproyak tanpa mandheg. Uwere uber-uberan, warnaning banyune kuning semu soklat reged. (halaman 1)














2.3     Hubungan Pengarang dan Karyanya
            Pengarang dalam menceritakan novel ini karena ingin menceritakan pengalaman seseorang dan dibumbui dengan pikiran dan angan-angan pengarang. Dalam novel ini dipilih judul Timbreng karena pengarangnya Satim Kadarjono ingin menceritakan karena terjadinya cerita tersebut karena sedang memasuki musim timbreng,
           
















3.1     Penutup/ Pesan
            Satim Kaddarjono menceritakan novel Timbreng ini dalam permainan bahasa yang indah. Cerita ini terjadi pada tahun 1949, ketika bangsa Indonesia sedang berjuang membela dan melawan Belanda yang masih ingin menjajah Indonesia kembali.
            Walaupun sudah lama terjadinya, hanya tersisa pengalaman hidup yang menjadi tokoh utama, namun tetapi akan tetap seperti baru. Karena pembawaan cerita yang disampaikan oleh Satim Kadarjono ini sangat menarik dan membuat minat para pembacanya.

0 Responses

Posting Komentar